با ساز کنِ چنگِ شعرِ مثنوی (سیمای حسام الدین چلبی در مثنوی)

حسام الدین چلبی از مریدان و نزدیکان ویژه مولانا بوده، نقشی بارز در آفرینش مثنوی و جهت دهی و گسترش آن داشته است. تأثیر او بر حضرت خداوندگار بحدی بوده است که به خواهش او سرودن مثنوی را آغاز کرد و هرگاه حسام الدین حضور نداشت، مولانا رغبتی به سرودن نداشت. از آن جا که جاذبه های انسان های از خود رسته می تواند انگیزه بخش عارفان در بیان لطیفه های عشق الاهی باشد، مولانا در دوران مصاحبت با او از جاذبه های نرم و نوازش گر مریدش به آرامش و سرودن دست یافت. آرامشی که نتیجه اش مثنوی مولاناست. علاقه و عنایت مولانا به مریدش بدان حد است که شناخت مراد از مرید مشکل است. سخن از حسام الدین که به تعبیر مولانا «ضیاءالحق»، «حیات دل»، «صقال روح»، «سلطان الهدی» و «صورت گر و جان بخش مثنوی» است، در مثنوی جای گاهی ویژه دارد، تا جایی که مولانا هدف خود را از مثنوی، حسام الدین می داند، هرچند در جایی که لازم  است ـ مقدمه دفتر دوم ـ او را با لطفی قهرآمیز مورد خطاب قرار می دهد، تا شرط آینگی بودن مردان خدا را فروگذار نکرده باشد. این مقاله ابتدا به شرحی مختصر از زندگی حسام الدین می پردازد، سپس نقش حسام الدین در آفرینش مثنوی بیان می گردد و سرانجام چهره معنوی حسام الدین و تأثیرات او بر مولانا از لابه لای ابیات مثنوی نمایانده می شود.